Perşembe, Eylül 23, 2010

Kinaye ne demektir?


Kinaye adında bir yerdeyiz o halde öncelikle şu Kinaye'nin kelime manasını da tam manasıyla öğrenelim;


Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük;
kinaye    Ar. kin¥ye 
a. (kina:ye) 1. Düşünüleni dolaylı olarak anlatan söz: “Babam bu kinayeyi anlardı sanırım fakat anlamamazlıktan gelirdi.” -Y. K. Karaosmanoğlu. 2. Üstü kapalı, sitemli, dokunaklı söz: “Demek lokantadaki kinayeler hep ona karşıydı. Aleyhine bir şeyler kuruluyordu.” -S. F. Abasıyanık. 3. ed. Bir sözü gerçek anlamının dışında kullanma sanatı.
 Güncel Türkçe Sözlük 
kinaye    
(Söz sanatı terimi) Aykırıcalığı (Karinei maniası) olmıyan orunlama. “Falanın kapısı açıktır” gibi ki falanın konuksever olduğunu anlatan bu ifade gerçek anlamına da alınabilir.
 BSTS / Edebiyat ve Söz Sanatı Terimleri Sözlüğü


Wikipedia.com;
Kinâye, sözlükte "bir fikri kapalı, dolaylı olarak anlatan söz, üstü örtülü, dokunaklı söz" şeklinde tarif edilir. Edebiyatta bir maksattan dolayı sözü hem hakiki, hem mecazi anlamlara uygun olarak kullanmaktır. Bir sözcüğü gerçek anlamının dışında benzetme amacı gütmeden ve engelleyici ipucu olmaksızın mecazlı anlamda kullanma. Bu kullanışta sözün gerçek anlamı da kasdedilmiş olabilir.
Başka bir deyişle gerçeği mecaz yoluyla dolaylı olarak anlatmaktır. Deyimlerin çoğu mecazlı anlamlarıyla kullanıldıkları için kinayeli sözlerdir.
Kinayenin Öğeleri:
Meknibih:Kinayenin lafzı
Meknianh:Kinayenin delâlet ettiği mana


Mana Yönüyle Kinayeler


Öğücü kinayeler
Ayıplayıcı kinayeler.
Çirkini güzel gösteren, kabalığı hafifleten kinayeler.
Çok vasıtalı kinayeler.
Az vasıtalı kinayeler.
Vasıtası ve gizliliği az kinayeler.
Uyarı: Kinayeler en çok mecazi olarak kullanılır.
Kasd Yönüyle Kinayeler


Müfred Kinayeler: Kasdedilen mana sadece bir tane ise.
Mürekkeb Kinayeler:Birden çok mana kasdedilmişse.
Gizli Kinayeler:Kasdı zor anlaşılan kinayeler.
Açık Kinayeler:Kasdı kolay anlaşılan kinayeler.
Nisbet Kasdıyla Yapılan Kinayeler:


Şu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısın
Yunus
Ger kara taşı kızıl kan ile rengîn itsen
Rengi tağyîr bolur la’l-I Bedahşân olmaz
Fuzulî
Gâfil geçürme fursatı kim bâğ-ı âlemin
Gül devri gibi devleti MUHİTTDİN-İ FAZIL
Bâkî

Hiç yorum yok: